Nationaal Park Zuid-Kennemerland / Het Kraansvlak

Het Kraansvlak is een duingebied tussen Zandvoort en Bloemendaal, gelegen in het zuidelijke deel van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Het gebied wordt aan de noordkant begrensd door de Kennemerduinen en aan de zuidkant door de spoorlijn Haarlem-Zandvoort. Het Kraansvlak grenst ook aan het autocircuit van Zandvoort. Als onderdeel van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, maakt het gebied deel uit van het Europese Natura 2000-netwerk. Om te komen tot een goede balans tussen natuur en recreatie, is in het beheer voor een zonering gekozen. Deze bestaat uit drie delen. De eerste zone, tegen de bebouwing van Zandvoort aan, is vrij toegankelijk en wordt intensief gebruikt als recreatieterrein. Door deze zone loopt het toeristische fietspad het Duinpieperpad. De tweede zone, die verder van de bebouwing ligt, wordt beweid door runderen en paarden, die met hun graaswerk een bijdrage leveren aan de terugkeer van de oorspronkelijke flora en fauna. De zone is, buiten het broedseizoen, beperkt toegankelijk via een zg. voetspoor, een smal en kronkelend zandpad (zie Routes). De derde zone, het Kraansvlak, is voor de natuur, een rustgebied voor vogels en wild. Het gebied is wat flora en vegetatie betreft een van de rijkste delen van het duingebied van Zuid-Kennemerland. Hier zijn b.v. nog uitgestrekte vlakten van de zeer kwetsbare duinroosvegetatie te vinden. Ook de fauna is goed ontwikkeld; dat geldt zowel voor de zoogdieren, de amfibieën als de vogels. Dit heeft ondermeer te maken met het feit dat het Kraansvlak tot de rustigste duingebieden van de vastelandskust behoort. Zeedorpers hebben eeuwenlang invloed gehad op het landschap. De duinen vertonen de sporen van landbouw en veeteelt: voormalige aardappelveldjes en stukjes grasland waar geiten graasden. Wie in dit gebied op excursie gaat, ziet kenmerkende planten als oorsilene, duinaveruit en wondklaver. Van de vogels zijn de tapuit, de roodborsttapuit en het paapje de kenmerkende soorten. Op zomerse dagen heeft u veel kans een snel wegschietende duinhagedis te zien. Het beheer is erop gericht het unieke zeedorpenlandschap te behouden en te laten herleven, maar geleidelijk zal de verruiging naar het natuurlijke duin mogen toenemen. In het Kraansvlak zijn paraboolduinen te vinden. Geprobeerd wordt om deze stuifplekken weer te activeren, waardoor meer dynamiek en dus meer variatie aan planten en diersoorten ontstaat. Een tot de verbeelding sprekend natuurherstelproject is het Verlaten Veld, een oude duinvallei. Om een oud duin weer te kunnen laten stuiven werd in 1998 voedselrijke grond afgegraven (en ter beschikking gesteld voor de aanleg van geluidswallen langs het circuit van Zandvoort). Ook werd een beboste duintop gekapt. Het duin is in beweging gekomen en "kruipt" nu langzaam in noordoostelijke richting. Een groot deel van het Kraansvlak wordt, bij wijze van proef, begraasd door wisenten. De wisenten zijn hier ingezet als grazers omdat ze naast gras ook grote struiken en van bomen eten. Dit gebied is alleen toegankelijk, buiten het broedseizoen, voor bezoekers die gebruik maken van de geel gemarkeerde wandelroute (het voetspoor). De dieren leven binnen een raster dat hun leefgebied begrenst. Dit raster is voorzien van schrikdraad onder hoogspanning. Raak dit draad onder geen voorwaarde aan! De kans dat u een wisent ziet vanaf het uitzichtpunt (aan de oostzijde), het hoge voetpad bij restaurant De Bokkedoorns (aan de noordzijde) of het voetspoor (aan de westzijde) is aanwezig, maar de dieren kunnen zich ook "schuilhouden" in het bos. De wisent is een verre verwant van ons huisrund. In vergelijking met onze huisrunderen hebben ze een veel slankere bouw, een hoge rug, korte, naar boven gekromde horens en een vrij egale donkerbruine vacht. In de schaduw van een volwassen bos zijn ze dan ook moeilijk te ontdekken. Wisenten zijn goed aangepast aan een leven in een bosrijke omgeving. Kalfjes kunnen zelfs slecht tegen teveel zonlicht en hebben schaduw nodig. Meer informatie over de proef met wisenten, en de route naar het uitzichtpunt, vindt u op www.wisenten.nl. Lange tijd heeft het Kraansvlak bekend gestaan onder de naam "Zwarte Veld". Het gebied is lang als jachtgebied in gebruik geweest, en in de loop der eeuwen een aantal malen van eigenaar verwisseld. De overvloedig voorkomende konijnen droegen bij aan verstuiving van het duingebied. Vanaf eind 18e eeuw zijn pogingen ondernomen de duinen te ontginnen tot landbouwgrond, maar net als elders in de duingebieden, leidde dit niet tot blijvend succes. Eind 19e eeuw werd het gebied genoemd als mogelijk terrein voor de waterwinning. Het Haarlemse Waterbedrijf startte toen met de drinkwaterproductie in de aangrenzende Kennemerduinen. In 1921 werd in het noorden van het gebied de Bloemendaalse Zeeweg aangelegd, naar een ontwerp van Leonard Springer. In het begin van de 20e eeuw is het oostelijke deel van het Kraansvlak, evenals andere delen van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, met bos beplant, in de vorm van boseilanden op de hoge duinrichels. Hierdoor werden de hoogteverschillen geaccentueerd, maar werd de dynamiek in dit landschap belemmerd. Deze manier van bosaanleg diende mede om het gebruik van het terrein als jachtgebied te ondersteunen. De bospercelen gaven extra dekking aan zowel het jachtwild als de jager. In de eerste helft van de 20e eeuw hebben op uitgebreide schaal vergravingen plaatsgevonden ten gunste van de aardappelteelt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wierpen de Duitse bezetters, als onderdeel van de Atlantikwall, een grote militaire stelling op in het westelijke deel van het terrein tegen een verwachte invasie uit zee, een onberijdbare zandmuur, versterkt met betonnen tankwallen. De laatste particuliere eigenaar was, in de 50-er jaren van de vorige eeuw, van plan het terrein te verkopen t.b.v. particuliere woningbouw. Deze plannen zijn echter nooit gerealiseerd. Het in het oosten van het terrein gelegen Zwarteveldmeertje (ook wel genoemd meertje van Andriessen) is ontstaan als een zandwinning voor de aanleg van de Haarlemse stadsuitbreiding. In 1977 is het Kraansvlak, zoals het gebied vanaf dat moment werd genoemd, gekocht door de provincie, en kort daarna in beheer gegeven bij PWN. Er werden plannen gemaakt voor waterwinning door middel van open filtratie. Ook deze plannen zijn uiteindelijk nooit uitgevoerd. Het terrein bleef voor het publiek gesloten, in overeenstemming met de voorwaarden die de voormalige eigenaar stelde. In 1996 is het Kraansvlak uitgebreid met de duingebieden de Noordduinen en het Wurmenveld (gelegen ten westen, resp. ten zuiden van het Kraansvlak), voorheen eigendom van de gemeente Zandvoort. Deze gebieden zijn open voor uiteenlopende vormen van recreatie.

- Ingang Duinpieperpad, Bloemendaal aan Zee, Zeeweg - Ingang Noordduinen, Zandvoort, Boulevard Barnaart, bij Restaurant Riche - Ingang Kieftenvlak, Zandvoort, Keesomstraat - Ingang Wurmenveld, Zandvoort, Wattstraat, bij het fietstunneltje onder het spoor naar het Visscherspad - Ingang Visscherspad, Zandvoort, Sophiaweg - Ingang Blinkertweg, Zandvoortselaan, tussen Bentveld en Zandvoort - Ingang Kraantje Lek, Overveen, Duinlustweg De laatste drie ingangen: gebied bereikbaar via Visscherspad en tunneltje Ingang Noordduinen is alleen voetpad, de overige ingangen ook fietspad